Quảng Ngãi đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh

Trong bài diễn văn đọc tại buổi lễ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hoá Sa Huỳnh cho biết: Tỉnh Quảng Ngãi luôn tự hào là địa phương đầu tiên phát hiện, khai quật các di tích Văn hóa Sa Huỳnh, là nơi có địa danh mà nền văn hóa mang tên, cũng là trung tâm của Văn hóa Sa Huỳnh - một trong 3 trung tâm văn minh ở thời đại kim khí phát triển rực rỡ trên đất nước Việt Nam trong thế giao thoa, tương tác với Văn hóa Đông Sơn ở vùng đồng bằng Bắc bộ và Văn hóa Óc Eo ở vùng Đông Nam bộ.

Trong hơn một thế kỷ qua, các nhà khoa học quốc tế và Việt Nam đã dành nhiều tâm huyết, sức lực để tìm tòi, nghiên cứu và giải mã một nền văn hóa phát triển rực rỡ mà cũng hết sức kỳ bí này. Từ khi phát hiện đến nay, các cơ quan nghiên cứu của Việt Nam, trong đó có tỉnh Quảng Ngãi, đã không ngừng nỗ lực trong phát hiện, khai quật, phục dựng, nghiên cứu về Văn hóa Sa Huỳnh và đã đạt được những bước tiến đáng kể. Các nhà khoa học đã phát hiện được nhiều di tích Văn hóa Sa Huỳnh tại các tỉnh từ Quảng Bình đến Bình Thuận, Đồng Nai, từ các cồn cát ven biển đến đảo Lý Sơn, lên vùng Trường Sơn hiểm trở, với hàng ngàn hiện vật đã được phát hiện và phục hồi.

Văn hoá Sa Huỳnh ở Quảng Ngãi với hàng loạt di tích tiền Sa Huỳnh và Sa Huỳnh đã được nghiên cứu như: Long Thạnh, Bình Châu, Gò Văng, Núi Sứa, Gò Quách, Gò Quê, Tịnh Thọ, Xuân Phổ, Gò Kim, Xóm Ốc, Suối Chình,… Nói đến Văn hóa Sa Huỳnh là người ta nghĩ đến những khu mộ chum rộng lớn với các chum gốm to, nhỏ, cao, thấp khác nhau, là nói đến những đồ trang sức bằng thuỷ tinh, mã não rất độc đáo; những khuyên tai hai đầu thú, hạt cườm, những bình gốm con tiện, bát đồng, chậu, vò… được trang trí hoa văn đẹp mắt, tinh xảo. Và không chỉ có vậy, gắn liền với Văn hóa Sa Huỳnh, còn có đầm An Khê và lạch An Khê - đây là đầm nước ngọt lớn nhất tỉnh Quảng Ngãi, một đầm nước ngọt đặc biệt có giá trị và là một bộ phận hữu cơ của hệ sinh thái Sa Huỳnh, mang lại những điều kiện cần thiết cho cuộc sống của cư dân bản địa. Trong quá khứ và hiện tại, đầm An Khê và lạch An Khê luôn giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái hội tụ núi - rừng - đầm - dải cát ven biển và biển, vừa giúp con người đương đại hình dung sinh cảnh của con người từng tồn tại nơi đây từ nhiều ngàn năm trước, vừa là một bộ phận hợp thành cảnh quan thiên nhiên độc đáo của vùng đất - biển Sa Huỳnh - một địa danh nổi tiếng cả nước và quốc tế.

Với những giá trị lịch sử đặc biệt của Văn hóa Sa Huỳnh, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND thị xã Đức Phổ tiến hành xây dựng hồ sơ khoa học trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt tại Quyết định số 1649 ngày 29/12/2022. Di tích gồm các địa điểm được khoanh vùng bảo vệ, gồm: Địa điểm Thạnh Đức thuộc phường Phổ Thạnh,  nơi được người Pháp M. Vinet phát hiện đầu tiên khu mộ chum vào năm 1909, đánh dấu mốc năm phát hiện đầu tiên Văn hóa Sa Huỳnh trên đất nước ta. Địa điểm Long Thạnh, hay còn gọi là Gò Ma Vương, thuộc phường Phổ Thạnh, nơi mà các nhà khoa học trong và ngoài nước khai quật, phát hiện hai khu cư trú và mộ táng nằm gần nhau, tầng văn hóa cư trú dày gần 2m. Địa điểm Phú Khương thuộc xã Phổ Khánh, từ năm 1923, được khai quật và phát hiện hàng trăm mộ chum. Quần thể di tích Champa có tháp Núi Một, tháp Gò Đá, cầu Đá, miếu Champa, bia ký Vũng Bàng, hệ thống giếng Champa, con đường xếp đá cổ, hệ thống mương dẫn nước cổ. Địa điểm Đầm An Khê và lạch An Khê - sông Cửa Lỗ thuộc xã Phổ Khánh và Phường Phổ Thạnh, một di sản thiên nhiên, các thềm biển, đụn cát được hình thành và ổn định cách đây trên 3.000 năm.

Các điểm di tích trên tạo nên một không gian sinh tồn, sinh thái nhân văn của cư dân cổ Sa Huỳnh, tiếp nối là cư dân Chămpa và sau này là Đại Việt, đã để lại rất nhiều di vật hội tụ đầy đủ tính nguyên vẹn, tính xác thực và tính nổi bật về lịch sử văn hóa, rất quý hiếm và có giá trị cần được bảo vệ.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Hoàng Tuấn, Trưởng Ban Tổ chức Lễ nhấn mạnh: Di tích Văn hóa Sa Huỳnh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi được Thủ tướng Chính phủ công nhận là di tích quốc gia đặc biệt là niềm vinh dự lớn và cũng là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị đặc biệt của di tích. Để tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về những giá trị của di tích, thu hút khách tham quan du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, trong thời gian đến, tôi kêu gọi các cấp ủy đảng, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi hãy chung sức, đồng lòng gìn giữ, bảo vệ và phát huy giá trị của di tích Văn hóa Sa Huỳnh để di tích này mãi mãi là niềm tự hào, là tài nguyên quý báu của Nhân dân tỉnh Quảng Ngãi. Tôi đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và UBND thị xã Đức Phổ sớm có kế hoạch, giải pháp huy động các nguồn lực, nhất là sự tham gia đông đảo của người dân trong vùng di tích để phục dựng truyền thống văn hóa tốt đẹp, các làng nghề truyền thống của người Sa Huỳnh; tiếp tục sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị di tích, kết hợp với phát triển du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và từng bước đạt các tiêu chí để xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi danh Văn hóa Sa Huỳnh là di sản văn hóa thế giới.

Tại buổi lễ, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính Phủ, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đặng Văn Minh và Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Văn Liêm, Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, Tổng Biên tập Tạp chí Khảo cổ học Việt Nam đã trao Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh cho lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi, lãnh đạo thị xã Đức Phổ.

                                                                                                              Bài ảnh: Xuân Dũng

Những hình ảnh tại buổi lễ